AUMC

Schandelijke kopie van Wikipedia ter illustratie

Een genderteam is een team medisch specialisten dat mensen onderzoekt voor genderdysforie en begeleidt bij het proces van de personen die de wens hebben om een (gedeeltelijke) lichamelijke geslachtsaanpassing te ondergaan. Genderteams zijn geen exclusief verschijnsel in Nederland en België. Ook in andere landen wordt soms gewerkt met een multidisciplinair team waarbij de meeste vormen van zorg die een rol spelen bij de behandeling van genderdysforie in één team is samengebracht. Er zijn echter ook landen waarbij een transgender zijn zorg moet zoeken bij verschillende behandelaars die (semi-) onafhankelijk van elkaar werken. De behandelingswijze en behandelvisie bij genderteams verschilt per land en soms zelfs per genderteam.

Samenstelling

Een genderteam bestaat uit psychologen, endocrinologen en psychiaters. Daarbuiten houden ook andere specialisten zoals KNO-artsen, plastisch chirurgen en urologen zich bezig met de behandeling van genderdysfore patiënten. Een persoon kan zich aanmelden bij een genderteam als er sprake lijkt te zijn van genderdysforie. Na een wachtperiode wordt de aanmelder opgenomen in het diagnoseproces waarin onderzocht wordt of de persoon verder behandeld zal worden door het genderteam en uiteindelijk een (gedeeltelijke) geslachtsaanpassing zal ondergaan. Naast intramurale genderteams zoals in de universitaire centra zijn er in Nederland ook twee extramurale genderteams actief.

Nederland

Nederland kent relatief veel ontwikkelingen met betrekking tot de behandeling van transgender personen. Dit komt mede door de studies van prof. dr. P.T. Cohen-Kettenis (psycholoog VU medisch centrum) en de hersenonderzoeken naar het ontstaan en de ontwikkelingen van genderdysforie van neurobioloog Dick Swaab. Er zijn er twee genderteams, daarnaast worden ook integrale behandeltrajecten aangeboden door een vijftal gespecialiseerde psychologenpraktijken. De intramurale teams bevinden zich in het VU medisch centrum in Amsterdam en het Universitair Medisch Centrum in Groningen. De genderpolikliniek voor kinderen en jongeren van het LUMC en Curium is inmiddels gesloten.<ref>https://www.vereniging-genderdiversiteit.nl/2017/01/genderpoli-leiden-wordt-afgebouwd/</ref>. Van 1985 tot en met 1997 was er een genderteam in het Ziekenhuis Rijnstate in Arnhem.<ref>http://www.volkskrant.nl/wetenschap/rijnstate-ziekenhuis-stopt-geslachtsoperaties~a510683/</ref>. Tot 2002 was er ook een genderteam in het UMC Utrecht, dat later naar het VU medisch centrum verhuisde. In mei 2018 zijn de wachttijden bij VUmc-genderteam opgelopen tot meer dan 2 jaar, en geven zij geen nadere inschatting meer van de te verwachtte wachttijd voor nieuwe aanmeldingen.<ref> https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/-vumc-genderteam-geeft-geen-inschatting-wachttijd-meer.htm</ref>

Naast de intramurale teams (waar men het hele traject van intake, psycholoog, verklaring, medicatie en operatie regelt) bestaat er ook een andere weg. Er zijn in Nederland meerdere gespecialiseerde genderpsychologen waar men ook terecht kan voor behandeling. Een groot aantal hiervan hebben de aanwijzing 'deskundige transgenders', zij kunnen dus ook de verklaring afgeven waarmee een transgender de registratie in de basisregistratie personen kan laten doorvoeren. Een genderpsychotherapeut kan ook verwijzen naar een gespecialiseerd endocrinoloog en naar een gespecialiseerd plastische chirurg. Ook deze wijze kunnen ook deze praktijken een integraal traject aanbieden. De volgende praktijken bieden behandeling bij genderdysforie: Genderteam Zuid (Noord-Brabant), Stepwork (Veendam, Assen, Blijham), PsyQ (Zaandam), Genderteam Jonx (Groningen), Psychologenpraktijk de Vaart (Assen). Daarnaast werd door de Psycho Informa Groep integrale trajecten voor transgenders aangeboden. Deze behandelaar is sinds april 2018 failliet wat de lopende behandeling van de transgender personen die in behandeling waren heeft vertraagd.<ref>https://www.ad.nl/den-haag/faillissement-van-psycho-informa-zorgt-voor-onrust~a3546d2c/</ref>.

Kinderen en adolescenten

Het genderteam voor kinderen en adolescenten is in Nederland aanwezig in het VU medisch centrum in Amsterdam.<ref>https://web.archive.org/web/20160911064742/http://www.outway.nl/info/transgenderisme/vumc/</ref>. Het genderteam van het Universitair medisch centrum in Leiden is in 2016 opgeheven, zij richtten zich exclusief alleen op kinderen en jongvolwassenen tot 17 jaar, de activiteiten zijn door het VUmc overgenomen. Hier worden alle kinderen en adolescenten behandeld waar schijn is van genderdysforie. Na de aanmelding volgt een wachtperiode, daarna volgt een intakegesprek. Kinderen en adolescenten gaan hierna automatisch door na de diagnostische fase. Volgens de wet is het verplicht dat er minimaal zes gesprekken bij de behandelend psycholoog plaatsvinden. Hierna volgt een second-opinion, verricht door een onafhankelijke psychiater. Alle onderzoeksresultaten van de diagnose worden besproken met het gehele genderteam. Alle specialisten moeten gezamenlijk tot de conclusie komen welk advies de patiënt krijgt en of het kind/adolescent verder behandelt dient te worden bij het genderteam.

Het merendeel van de aangemelde kinderen onder de 12 jaar blijkt uiteindelijk homoseksueel te zijn<ref>Loep.nl</ref>. De kinderen en adolescenten die wel genderdysfoor blijken, worden doorverwezen naar de afdeling Endocrinologie, waar een start wordt gemaakt met de hormoonbehandeling. Bij kinderen en adolescenten wordt vaak gestart met hormoonremmers. Hierdoor wordt de puberteit uitgesteld en kunnen secundaire geslachtskenmerken (zoals baardgroei, baard in de keel bij jongens en borstgroei bij meisjes) uitgesteld worden. Mocht de wens voor een geslachtsverandering ook op 18-jarige leeftijd nog aanwezig zijn kan over gegaan worden tot de geslachtscorrigerende operatie en de verdere behandeling. Mocht de wens tot geslachtsverandering niet aanhouden, dan kan gestopt worden met puberteitsremmers waarna de puberteit (en alle verschijnselen) op de gewone manier op gang komen (zij het vertraagd).

Volwassenen

Zowel het VU medisch centrum in Amsterdam als het UMC Groningen behandelen volwassenen, Groningen richt zich hierbij vooral op de Noordelijke Provincies. Na aanmelding komen volwassenen op een wachtlijst voor een intakegesprek. De wachttijd is verschillend per genderteam maar kan in sommige gevallen liggen tussen de drie en twaalf maanden. Het behandelingsproces lijkt op die van kinderen en adolescenten. Met dien verschil dat er geen sprake is van puberteitsremmers en de hormoongevolgen (zoals baardgroei, borstontwikkeling) veelal weggenomen moeten worden om tot een voor de betrokkene acceptabel transitieresultaat te komen.

Na een de psychologen en psychiaters tot oordeel zijn gekomen dat er sprake is van een vorm van genderdysforie kan de transitie voortgezet worden. Er kan dan gestart worden met hormoonbehandeling en de Real-Life Test. Hierin wordt getest op de bestendigheid van de wens om het lichamelijk geslacht aan te laten passen en de mogelijkheid de gewenste genderrol vorm te kunnen geven. Tijdens deze fase blijft de patiënt onder toezicht van het genderteam. Na afronding van de Real-Life Test, komt de patiënt in aanmerking voor een geslachtaanpassende operatie. Natuurlijk is het ook mogelijk dat de patiënt al met de real-life experience begint en de genderrol aanneemt zonder behandeling of toestemming van een genderteam. Zonder de ondersteuning van een genderspecialist is het echter zeer moeilijk om (legaal) aan hormonen te komen en vergoedingen vanuit de ziektekostenverzekeringen te ontvangen.

België

Het genderteam voor België is gevestigd in het Universitair Ziekenhuis Gent. De werking van het genderteam in België is deels vergelijkbaar met de Nederlandse teams. Het Centrum voor seksualiteit en gender van het UZ Gent richt zich tot volwassenen die een seksueel probleem en/of genderprobleem hebben. Personen met een genderprobleem kunnen voor oriënterende gesprekken, diagnostiek en behandeling ook in het centrum terecht. De behandeling kan psychotherapeutisch of psychiatrisch zijn, maar kan ook bestaan uit een geslachtsaanpassende behandeling<ref>https://web.archive.org/web/20160828231407/http://www.uzgent.be/nl/zorgaanbod/mdspecialismen/CSG/Paginas/default.aspx</ref>.

Verschillen in aanpak

Tussen Nederland en België zijn verschillen in behandelwijze en ook welke genderzorg vergoed wordt (bv. wel of geen vergoeding van ontharing). Het vergoedingstelsel beïnvloed op deze wijze tevens een deel de behandelmethodiek.<ref>http://transgenderinfo.be</ref>. In Nederland hebben de intramurale genderteams zich tot ongeveer 2013 vooral gericht op transseksuelen die het volledige traject wensten te doorlopen inclusief de geslachtsaanpassende operatie. De genderteams leveren, op instructie van de ziekenfondsraad, alleen complete dames en heren af, volgens een strak geleid protocol. Onderzoek wijst echter uit dat veel cliënten genoeg hebben aan een gedeeltelijke behandeling. Die wordt transgenders nog vaak ontzegd. Transgenders die geen wens hebben om over te gaan tot een geslachtsherstellende operatie zijn lange tijd afgewezen bij de Nederlandse genderteams.<ref>http://www.trouw.nl/tr/nl/5009/Archief/article/detail/2528267/2000/05/02/Halverwege-stoppen-moet-ook-kunnen-bij-geslachtsverandering.dhtml</ref>. Het UZ Gent staat ook open voor andere personen met genderproblemen, hiermee is het UZ Gent vooruitstrevender dan de intramurale genderteams in Nederland. Bij de extramurale genderteams in Nederland wordt net als bij de andere genderteams gewerkt volgens het internationale protocol. (WPAHT standards of care<ref>https://web.archive.org/web/20160904020532/http://www.wpath.org/site_page.cfm?pk_association_webpage_menu=1351</ref>.) Omdat een extramuraal team geen totaalaanbod in huis heeft wordt vaak verwezen naar specialisten in andere ziekenhuizen of klinieken. Dit kan een nadeel zijn, maar heeft als voordeel dat men hierdoor meer keuzevrijheid heeft om de zorg meer op de persoonlijke behoefte af te stemmen.